Przestrzeń miejska wypełniona jest obiektami małej architektury, które mają za zadanie usprawnić funkcjonowanie miasta. Elementy te mogą być różnie nazywane: od określeń technicznych, takich jak: „urządzenia techniczne”, aż do określeń bardziej poetyckich, jak chociażby: „meble miejskie”.
Ta różnorodność definicji wynika z szerokiego udziału różnych branż zaangażowanych w kwestie oświetlenia miasta. W tej grupie znajdują się głównie architekci, projektanci drogowi, konstruktorzy, inżynierowie elektrycy i inni. W zależności od potrzeb interpretacji używane są różne definicje. Rozmaitość form obiektów małej architektury i urządzeń do oświetlania miasta dodatkowo utrudnia i rozbudowuje wachlarz interpretacji słownych. Wpływają one w znaczący sposób na ogólną estetykę przestrzeni miejskiej. Ich funkcje są różnorakie: od informacyjnych – słupy informacyjne, poprzez rekreacyjne – ławki, chroniące – wiaty, wydzielające przestrzeń – słupki, aż po stricte oświetleniowe – latarnie uliczne.
Na szczególną uwagę zasługują te ostatnie. Występują one dość często w przestrzeni miejskiej, sięgając w niektórych miastach nawet kilkudziesięciu tysięcy egzemplarzy, ale także ze względu na ich pionową formę przestrzenną często dominują jako reprezentanci grupy obiektów małej architektury.
Współczesne oświetlenie miasta
Wraz ze zmianą funkcji oświetlenia w mieście, sama forma oświetleniowych obiektów użytkowych ewoluowała na przestrzeni dziejów. We współczesnym mieście spotkać możemy już nie tylko tradycyjne latarnie słupowe, ale i obiekty o znacznie bardziej rozbudowanych kształtach i o różnych, często niekonwencjonalnych zastosowaniach dodatkowych. Takim przykładem jest latarnia będąca częścią obiektu małej architektury – platformy w Kartuzach, czy Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, gdzie latarnia oświetla drogę, ale staję się także słupem iluminacyjnym.
Nowa rola oświetlenia w mieście
W tym miejscu należałoby zastanowić się nad samą istotą współczesnego obiektu służącego oświetleniu miasta i jego przestrzeni publicznych. Jego kształt wynika nie z samej funkcji, lecz jest wynikiem znaczenia miejsca i jego funkcji w systemie przestrzennym miasta. Na architekturę tego obiektu zazwyczaj wpływają dwie kwestie, po pierwsze funkcji oświetlenia oraz tworzenia wyjątkowego, zapamiętywanego znaku w przestrzeni.
Element, który staje się niezbędny dla funkcjonowania przestrzeni miejskiej po zapadnięciu zmroku, jest jednak „niemym” elementem w przestrzeni podczas dnia. Wpływa on też znacząco na odbiór wizualny wnętrz urbanistycznych nadając im odpowiedni charakter. Obecnie też stają się one integralnym elementem wyposażenia przestrzeni publicznej współczesnego miasta, niejako ją mebluje stając się przy tym obiektem małej architektury. Jest to nowa rola obiektu oświetleniowego, która została umożliwiona poprzez indywidualizacje formy masowych produktów.
Trend ten jest widoczny w zagospodarowaniu coraz większej ilości projektów przestrzeni publicznych, gdzie latarnia nie pełni już tylko samej funkcji oświetlenia, ale staje się np. ławką, a w ten sposób integruje w przestrzeni funkcje obiektów małej architektury.
Wszyscy chcemy funkcjonować w praktycznych i ładnie zaaranżowanych przestrzeniach. Mała architektura jest jak coś w rodzaju dodatku do ubioru, który dobrze dobrany poprawia wygląd całości i nadaje charakteru. Ma ona duże znaczenie w projektowaniu terenów miejskich, ponieważ organizuje tą przestrzeń, dodaje funkcjonalności oraz wyjątkowego często unikalnego wyglądu.
Tekst powstał na podstawie: Martyniuk-Pęczek J., 2013, Od pragmatyzmu do masowej indywidualizacji w kształtowaniu form oświetlenia miasta. Politechnika Gdańska, Wydział Architektury, Gdańsk
